Şanlıurfa merkez Eyyübiye ilçesi Haşimiye Meydanı'nda yapımı devam eden Meydan projesi, 2863 sayılı yasaya aykırı olarak sit alanı dokusuna ve tescilli yapılar ile ilişkiye zarar vermekte ve koruma amaçlı imar planı uygulamasına aykırılık teşkil ettiğine işaret eden Urfa Çalışma Grubu, Anıtlar Üst Kurulu’na başvuruda bulunan Urfa Çalışma Grubu, tuvalet projesinin durdurulmasını talep etti.
Urfa Çalışma Grubu yaptığı yazılı açıklamada;
“Gümrük Han'ın siluetini bozan WC yapısı için tarafımızca Büyükşehir Belediyesi ve Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu'na yaptığımız itirazlar 29.01.2025 tarihli ve 9291 sayılı kararları ile reddedilmiştir. 6 Ağustos 2020 tarihli ve 2833 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Özdiker Çarşısı'nın bulunduğu alanın meydan yapımı amacıyla acil kamulaştırma kararı alınmıştır.
Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu'nun 27.06.2024 tarihli ve 449 sayılı kurul kararında, WC projelerinin revizeleriyle onaylandığı belirtilmektedir. Ancak, bu kurul kararından sonra alanda yapılan kazıda su çıktığı ve kurulun bu durumu bütüncül değerlendirmediği için projenin uygun olmadığına karar verdiği görülmüştür. Büyükşehir Belediyesi'nin DSİ'den aldığı görüşte, kazı alanının yer altı su seviyesi ile aynı olduğu ve bu nedenle suyun bertaraf edilemeyeceği belirtilmiştir. Bu durum dâhilinde, suyu bertaraf etmek yerine tarihi alanların siluetini etkileyecek şekilde önceki projede bulunan minimum kottan 1.60 metre yükseklikte bir yapılaşmaya gidilmesi uygun görülmüştür. Uygulamada alınan ölçüler ile proje üzerindeki ölçüler kot farkından dolayı farklıdır ve yanıltıcıdır.
Söz konusu alan için çekincelerimizin haklılığı ortada iken ve su öğelerinin meydan kullanımlarında avantajları ve hayati rolü, ilimizin yazın 60 derecelere çıkan sıcaklıkları göz önüne alındığında ve dünyadaki örnekleri (Banyoles Meydanı-İspanya, Place Flagey-Belçika, Zeytouneh Meydanı-Lübnan, Granary Meydanı-İngiltere, Skanderbeg Meydanı-Arnavutluk, Rule Water Street-Çin, Muscat's Marsa Plaza-Umman, Tainan Spring-Tayvan) incelendiğinde, Büyükşehir Belediyesi'nin WC inadını anlamış değiliz.
Bu bölgede ekli fotoğraflarda da işaret edilen noktalarda şehrin ve bölgenin WC ihtiyacını karşılar nitelikte ve adette WC'ler bulunmaktadır. Ayrıca, WC ihtiyacını karşılamak anıtlar bölge kurulunun görevi olmayıp; hemen 30 metre yanında Gümrükhani WC'si, 50 metre karşıda Pazar Camisi, 100 metre kuzeyde Kardeşler Camisi, 50 metre batıda İmam Aslan Camii ve güneybatıda Narinci Camii ve Hasan Paşa Camii tuvaletleri, ŞURKAV Çarşı WC'leri yeterli sayıda olup bölgenin ihtiyacını karşılamaktadır.
Bu konuda Şanlıurfa Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu'nun revize mimari projesinde ısrarını, yukarıda dünyadaki örnekleri ile karşılaştırdığımızda anlamış değiliz.
Gümrükhan'ın tarihi vizyonuna uygun bir meydan projesiyle tarihi dokuya estetik kazandırmak için Cumhurbaşkanlığı tarafından acil kamulaştırma yapılmıştır. Ancak, temeli atılan ve yapıya kavuşturulmaya başlanan mevcut WC projesi, hem kamulaştırma hedefleriyle hem de koruma amaçlı imar planı şartlarına uymadığı konusunda uzmanlar ve kamuoyu tarafından büyük tereddütler oluşturmuştur.
Projenin, Gümrükhan cephesine bakan kısmında yer alan yüksek yapılaşma, tescilli Arasa Hamamı'nın özgün dokusuyla uyum sağlamamaktadır.
Gümrükhan'ın silüetini kapatarak meydan ile tarihi yapı arasındaki görsel bütünlüğü tamamen ortadan kaldırmıştır. Bu yaklaşım, şehrin tarihi çevre ve pazarlama sit alanı bütünlüğüne zarar vermekte ve kamulaştırma kararının ihlaliyle çelişmektedir.
Tescilli Arasa Hamamı ile Uyumsuzluk: Meydan projesi, Arasa Hamamı ile ilişkilidir. Projenin Gümrükhanı'na bakan cephesinde yer alan yükseklik, tescilli Arasa Hamamı'nın özgün dokusuna uygunluk sağlamamaktadır. Bu nedenle projenin tescilli Arasa Hamamı ile olan ilişkisi, kentsel doku ve silüet açısından tekrar gözden geçirilmelidir.
Koruma Amaçlı İmar Planı Koşullarına Aykırılık: Meydan, kentin tarihi dokusuna bakan cadde üzerinde konumlanmış olup, projede yer alan WC ve müştemilat yapılaşması nedeniyle meydanda baskın bir yapı görünümüne bürünmüştür. Bu durum, koruma amaçlı imar planında yer alan meydan lejantı koşullarına aykırı düşmekte ve tarihin estetik değerini gölgede bırakmaktadır.
Söz konusu alan, kentsel sit alanında olup tarihi Gümrükhan'ın karşısındadır. Bu alanın meydan olmasının birincil nedeni, tarihi Gümrükhan'ın önünün açılması ve Han'ın meydanla bütünleşerek tarihi vizyonuna kavuşmasıdır. Fakat projede yer alan WC'lerden dolayı projenin Gümrükhanı'na bakan cephesinde oluşan duvar yüksekliği, tarihi Gümrükhan ile meydan arasındaki ilişkiyi kesmektedir. Bu durum ise meydanın kamulaştırma amacıyla tezat oluşturmaktadır.
Yapılan meydan projesi, her ne kadar ana cadde ile aynı kotta düşünülmüşse de, düşük kotta bulunan, tarihi dokuya bakan cadde üzerinde, projede yer alan WC ve müştemilattan dolayı oluşan yapı yüksekliği yol üstüne çıkarak meydanı bir nevi yapılaşmaya açmıştır. Bu durum, imar planında yer alan meydan lejantı koşullarına aykırı düşmektedir.
Meydan Amacı Yerine Yapılaşma Baskısı: Mevcut proje, bir meydan projesinden çok WC ve müştemilat projesine dönüştürülmüştür.
Bu kararın, Cumhurbaşkanımızın hassasiyet gösterdiği bu projenin daha işin başında iken; Şanlıurfa Kültür Varlıkları Koruma Kurulu tarafından değerlendirilmemiştir. Ankara Kültür Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu tarafından değerlendirilerek Meydan Projesi'nin bir WC projesine heba edilmemesini, üst kurulunuzca yeniden değerlendirilerek projeye itiraz ediyoruz.”
